POLSKA SZKOŁA

W roku szkolnym 2018/19, w polskich szkołach, liczba uczniów z DM wynosiła 44 410 tys., co oznacza, że w odniesieniu do roku szkolnego 2012/13 wzrosła ona aż sześciokrotnie. Polski system edukacyjny zapewnia wszystkim cudzoziemcom nieodpłatną naukę we wszystkich szkołach państwowych. Odbywa się ona albo w klasach ogólnodostępnych, albo w oddziałach przygotowawczych. Praca z uczniem/uczennicą z doświadczeniem migracji wymaga dodatkowych umiejętności i wiedzy. Kluczowa jest ta dotycząca uczenia/uczenia się języka drugiego, procesów poznawania języka edukacji szkolnej, psychologicznych aspektów migracji, a także otwartość na inne kultury i ciekawość Innego, ponieważ, jak podkreśla Jerzy Nikitorowicz (2005), żyjemy w czasach, gdy każdy może stać się Innym.

INTEGRACJA

„Integracja jest jednak procesem dwustronnym – nie tylko cudzoziemiec oswaja się z warunkami w nowym miejscu, ale także społeczeństwo przyjmujące wychodzi mu naprzeciw (Klaus, 2007: 16). Proces adaptacji i integracji w nowym kraju jest procesem niełatwym. Osoby migrujące muszą się odnaleźć w nowej kulturze, a przyjmujący muszą być przygotowani na spotkanie z kulturą inną, często odległą. Kontakty pomiędzy osobami przyjmującymi i osiedlającymi nierzadko bywają trudne. Wymagają wysiłku przyglądnięcia się własnej kulturze oraz zmierzenia się ze stereotypowym postrzeganiem Innego. Ten proces odbywa się także w każdej szkole przyjmującej uczniów z doświadczeniem migracji. Wszyscy, nauczyciele, uczniowie, ale także personel szkolny, muszą funkcjonować na co dzień pomiędzy różnymi kulturami i językami, dopasowywać się do siebie nawzajem. Migranci zmieniają społeczeństwo przyjmujące i jego wyobrażenia. To proces angażujący emocje, dlatego wymaga wspólnej pracy mentalnej. Przed osiedlającymi się w nowym miejscu i przed przyjmującymi stoi trudne zadanie polegające na znajdowaniu dróg do wzajemnej adaptacji dla wspólnego dobra społecznego.

ADAPTACJA

Proces adaptacji i integracji przebiega w różny sposób u różnych osób. Zależy to od wielu czynników, zaczynając od tych wynikających z kontekstu, w jakim odbywa, czy odbywała się migracja, po czynniki indywidualne. Ważne aby rozmawiając w różnych kontekstach o różnicach kulturowych, nie spłycać dyskusji do uproszczonych różnic między dwiema kulturami, ponieważ wtedy łatwo wpaść w pułapkę stereotypów i uprzedzeń. Ważna jest wówczas perspektywa indywidualna, gdyż uczniowie z doświadczeniem migracji niosą ze sobą nie tylko bagaż związany z językiem i kulturą, w której zostali wychowani, ale także mają swoje osobowości, swoje pasje i swój bagaż doświadczeń.

Uczniowie z doświadczeniem migracji i uchodźstwa na zajęciach szkolnych poznają wartości istotne dla społeczeństwa przyjmującego, odkrywają kulturę i zwyczaje kraju przyjmującego, uczą się języka kraju osiedlenia. Dlatego nauczyciele powinni być przygotowani do pracy z takimi uczniami, posiadać świadomość problemów, jakich mogą doświadczać w szkole uczniowie z doświadczeniem migracji i uchodźctwa. Chodzi tu o problemy związane z: nieznajomością języka, ochroną własnej tożsamości, brakiem wiedzy na temat społeczeństwa przyjmującego, powiększającą się luką edukacyjną, brakiem wsparcia ze strony rodziców, konsekwencjami przebytych doświadczeń traumatycznych, takich jak depresje, zaburzenia lękowe, podwyższony poziom agresji czy zaburzenia procesów poznawczych.